Verschillende risicofactoren spelen een rol bij het ontstaan van reumatoïde artritis (RA), waaronder genetische factoren, eetgewoonten, maar met name roken. De exacte oorzaak is echter nog onbekend. Door de ziekte in een vroeg stadium te ontdekken, zou het effectiever bestreden kunnen worden. Dit stelt hoogleraar reumatologie Dirkjan van Schaardenburg in zijn oratie op 26 november. De manier waarop roken invloed heeft op reumatoïde artritis is niet exact bekend. Van Schaardenburg: ‘Wel bekend is dat het voor een derde van de gevallen verantwoordelijk is en dat het schade veroorzaakt op drie niveaus: het zorgt voor een hogere incidentie, een ernstiger beloop en verslechtert ook nog de reactie op medicatie.’ Er zijn aanwijzingen dat RA pas zo’n vierhonderd jaar voorkomt in Europa, ongeveer even lang als dat er hier tabak gebruikt wordt. Daarbij is het opvallend dat, wanneer we terugkijken op de afgelopen eeuw, het voorkomen en de ernst van RA parallel lijkt te lopen met de stijging en later weer daling van de sigarettenconsumptie. De genetische bijdrage wordt geschat op zo’n 16 procent. De sterkste genetische risicofactor voor RA wordt aangeduid als HLA-SE en komt bij ongeveer 35 procent van de Europeanen voor. Uit onderzoek is gebleken dat bij de aanwezigheid van dit gen, het effect van roken toeneemt.

Volgens van Schaardenburg wordt RA door de factoren genen en tabaksgebruik nog slechts voor de helft verklaard en is het aannemelijk dat voeding voor een groot gedeelte van die andere helft verantwoordelijk is. Hij wijst op verschillende onderzoeken waaruit is gebleken dat een dieet met een laag percentage verzadigde vetten, dierlijke eiwitten en suiker, dus een vooral plantaardig dieet, een indrukwekkende invloed kan hebben op het ontstaan en beloop van diverse moderne chronische ziekten, waaronder RA. Op dit gebied is volgens de hoogleraar dus nog een hoop winst te behalen. ‘De meeste mensen hebben nog dramatisch ongunstige eetgewoonten. De keuze voor voeding wordt te weinig als reële ondersteunende optie gegeven om RA tegen te gaan. Artsen zouden daar veel meer het voortouw in kunnen nemen door middel van voedingsadviezen, maar ook door het geven van het goede voorbeeld’.
Op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar de vroege herkenning en behandeling van RA-patiënten. Vroege behandeling van RA leidt tot een betere prognose en het zou dus gunstig zijn om patiënten nog op te sporen voordat de patiënten gewrichtsontstekingen krijgen. Dit is mogelijk door te screenen op reumafactor (RF) of anti-gecitrullineerd-eiwit-antilichamen (ACPA), die voorkomen bij ruim de helft respectievelijk driekwart van de reumapatiënten. Voor screening op grote schaal is de test nog niet geschikt. ‘Bevolkingsonderzoek leidt tot hoge kosten en nogal wat onjuiste voorspellingen, waardoor de test momenteel alleen nog wordt gebruikt bij personen met een verhoogd risico’, zegt Van Schaardenburg. Onderzoekers van Reade en het AMC zijn bezig om aan de hand van praktijkregistraties van huisartsenpraktijken te kijken bij welke klachtencombinaties de patiënten uiteindelijk de diagnose RA krijgen en voor wie het dus zinvol is om te screenen. Ook wordt er geprobeerd om de ziekte te voorkomen door invloed uit te oefenen op het immuunsysteem. Dit heet het opwekken van tolerantie en is nog niet gelukt. Toch is Van Schaardenburg positief over het toekomstperspectief: ‘Met een mix van leefstijlwijziging, opwekken van tolerantie en slimme medicatieschema’s verwacht ik dat we de komende jaren weer belangrijke stappen zullen kunnen zetten op weg naar uiteindelijk het einde van reumatoïde artritis.’

© KNMG

In het kader van de recente opmars van het Chikungunya virus (CHIKV) in de regio heeft het Medisch Wetenschappelijk Instituut geantici-peerd op de noodzaak voor Suriname voor be-trouwbare testmogelijkheden, zodat een even-tuele uitbraak zo snel mogelijk kan worden gedetecteerd.

Het Chikungunya virus is een RNA virus, dat kan worden overgebracht door de muskieten Aedes aegypti en Aedes albopictus, die ook in Suriname voorkomen en tevens verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van Dengue. De symptomen zijn: plotseling opkomende koorts en ernstige gewrichts-pijnen. Andere veel voorkomende symptomen zijn hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid, duizeligheid en uitslag. De meeste patiënten herstellen binnen een week maar in sommige gevallen kunnen de gewrichtspijnen maanden en soms zelfs jaren persisteren. Momenteel bestaat nog geen medicatie of vaccine om Chikungunya te voorkomen. De ziekte werd reeds in 1952 beschreven in Tanzania en uitbraken komen voor in Afrika en Azië. De eerste rapportage vanuit Europa dateert van 2007 en op 6 december 2013 is het virus ook in de Amerika’s opgedoken. Sindsdien zijn gevallen gerapporteerd vanuit verschillende Caraïbische eilanden en recent ook vanuit Frans Guyana en nu ook in buurland Guyana.

In samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Nederland is in het MWI op initiatief van en onder verantwoordelijkheid van prof. dr. Malti R. Adhin de Reverse Transcriptase Real Time PCR (RT-PCR) assay opgezet voor Chikungunya detectie. De validatie van de test is geschied op een panel afkomstig van het RIVM met onbekende monsters. De overeenkomst met het RIVM voor de panel resultaten was 100%, waarbij bovendien qua sensitiviteit geldt dat het MWI tot dezelfde verdunning als het RIVM, CHIKV-RNA kan aantonen. Deze kwantitatieve test is vanaf 23 mei 2014 beschikbaar en hiermee zijn wij in staat om al vanaf de eerste ziektedag het Chikungunya virus in klinisch materiaal aan te tonen. Deze test biedt het Ministerie van Volksgezondheid de mogelijkheid om in Suriname zelf te kunnen testen bij te organiseren surveillance activiteiten en snelle diagnose zou cruciaal kunnen blijken bij een eventuele uitbraak en bij besluitvorming voor maatregelen ter voorkoming van verspreiding. Met de introductie van deze test geeft het MWI verder invulling aan haar wetenschappelijke en dienstverlenende rol in de gemeenschap en in het bijzonder voor het gezondheids-zorgsysteem in Suriname.

Na de eerste twee import gevallen in Suriname (7 juni en 19 juni) is het Chikungunya virus inmiddels ook gedetecteerd in personen zonder reisgeschiedenis.

Het Centraal Laboratorium heeft  per 26 juni het test algorithme aangepast, waarbij alleen materiaal wordt getest van gehospitaliseerde suspecte Chikungunya gevallen. Vanaf 23 september wordt voor het Centraal Laboratorium de diagnostiek uitgevoerd voor patienten met een onset van vijf dagen of minder.

Het Medisch Wetenschappelijk Instituut is in samenwerking met de PAHO op 6  augustus gestart met een dagelijkse CHIKV surveillance bij een particuliere huisartsenpraktijk in Paramaribo, een RGD kliniek in Commewijne en des zondags bij de Spoedeisende Hulp (AZP), teneinde inzicht te verkrijgen in Chikungunya trends in Suriname.